آسیت یک سندروم چند عاملی است که عموما در گله های گوشتی رخ می دهد. آسیت در سراسر جهان دیده می شود اما رخداد آن در مرغداری هایی که در ارتفاع زیاد از سطح دریا قرار دارند، بیشتر است. آسیت به دلایل مختلفی رخ می دهد اما به طور عمده علل آسیت را می توان در سه دسته تقسیم بندی کرد:

  1. فیزیولوژیکی(مانند افزایش نیاز به اکسیژن به علت استرس سرمایی)
  2. مدیریتی(مانند هوادهی ناکارآمد)
  3. محیطی(مانند ارتفاع زیاد از سطح دریا)

راهکار های مدیریتی جهت کاهش سندروم آسیت

شناخت سندروم آسیت اولین قدم در مبارزه با آن است. هر عاملی که نیاز بدن به اکسیژن را افزایش دهد، قلب را تحت فشار قرار خواهد داد. با ادامه ی این روند قلب به تدریج بزرگ شده و مبتلا به نارسایی می شود. در مراحل اولیه، نارسایی قلب باعث کبودی ریش و تاج پرنده می گردد و در ادامه نشت مایعات به محوطه ی عمومی بدن، سندروم آسیت را به دنبال خواهد داشت. سرعت رشد و متابولیسم بالای بدن جوجه های گوشتی نیاز آن ها به اکسیژن را بیشتر می کند. از این رو گله های مرغ گوشتی بیشتر مستعد ابتلا به آسیت هستند. با مدیریت درست سالن مرغداری می توان تا حد زیادی از بروز آسیت جلوگیری کرد. در ادامه به بررسی 5 عامل مدیریتی موثر در شکل گیری سندروم آسیت می پردازیم:

  1. هوادهی

مهمترین عامل تاثیر گذار در بروز سندروم آسیت به خصوص در گله های گوشتی، میزان گاز اکسیژن هوای ورودی به سالن است. مرغداری هایی که در ارتفاع بیش از 1000 متر از سطح دریا قرار دارند مستعد درگیری با سندروم آسیت هستند زیرا فشار اکسیژن در این ارتفاع کمتر است. قرار گرفتن در معرض فشار کم اکسیژن، با افزایش بار قلبی باعث بروز آسیت در انتهای دوره می شود. در چنین شرایطی سیستم هوادهی باید به گونه ای تنظیم شود که قادر به تامین اکسیژن مورد نیاز گله و دفع گاز های مضر مثل کربن دی اکسید، کربن مونواکسید و امونیاک از سالن باشد. در غیر این صورت دستگاه قلبی عروقی به شدت تحت فشار قرار می گیرد. در فصول سرد سال اکثر پرورش دهندگان برای کاهش هزینه ی گرمایشی سیستم هوادهی سالن را به صورت تهویه ی حداقلی تنظیم می کنند. در این حالت فن های تهویه بر اساس تایمر خاموش و روشن می شود. برای اطلاعات بیشتر درباره ی تهویه ی حداقلی مقاله ی تهویه هوا سالن پرورشی طیور در زمستان را از سایت مرغ نمونه مطالعه فرمایید.

  1. کیفیت هوای مرغداری

مدیریت بهینه ی بستر همراه تهویه مناسب به حفظ کیفیت هوای سالن مرغداری کمک می کند. در طول دوره ممکن است رطوبت بستر به علل مختلفی افزایش یابد. در چنین شرایطی سطح گاز آمونیاک در سالن مرغداری بالا رفته و به مجاری تنفسی پرندگان آسیب می رساند. کیفیت نامطلوب هوای مرغداری، بیماری های تنفسی و گرد و خاک با آسیب به مخاط دستگاه تنفسی زمینه را برای ابتلا به آسیت فراهم می نماید. سیستم های گرمایشی سالن مرغداری به خصوص هیتر هایی که از گازوئیل به عنوان سوخت استفاده می کنند، گاز های مضر زیادی در سالن تولید می کنند که استنشاق آن ها برای پرنده مضر است و به ریه آسیب می رساند. در چنین شرایطی می بایست با افزایش تهویه ی سالن گاز های مضر از سالن خارج شود و اکسیژن به میزان کافی به گله برسد.

  1. درجه حرارت

حفظ دمای مطلوب زمان جوجه ریزی، برای پیشگیری از سندروم آسیت حیاتی است. در هفته ی اول، جوجه به دمای محیط حساس هستند  و قرار گرفتن در معرض سرما در این هفته، نیاز پرنده به اکسیژن را افزایش می دهد زیرا پرنده مجبور است با مصرف انرژی و اکسیژن بیشتر خود را گرم نگه دارد. این افزایش در سرعت متابولیسم می تواند در اواخر دوره به سندورم آسیت بیانجامد. کنترل دما همراه برقراری تهویه ی مناسب سالن در زمان جوجه ریزی، به کاهش وقوع آسیت در پایان دوره کمک بزرگی می کند. بنابر کتب راهنمای پرورش، دمای کف سالن زمان جوجه ریزی باید بین 28 الی 30 درجه سانتی گراد باشد. دمای کل سالن مرغداری باید بر روی 30 درجه سانتی گراد و رطوبت بین 60 الی 70 درصد تنظیم شود. توجه داشته باشید هر چه جوجه ها زمان بیشتری در معرض سرما قرار گیرد، احتمال وقوع آسیت در پایان دوره بیشتر می شود. بنابراین در زمان افت دمای سالن مرغداری باید اقدامات لازم در اسرع زمان صورت گیرد.

  1. سرعت رشد

سرعت رشد ارتباط مستقیمی با رخداد سندروم آسیت دارد. هرچه سرعت رشد و متابولیسم بدن بالا باشد، نیاز بدن به اکسیژن افزایش می یابد. بنابراین کنترل رشد در گله هایی که در پایان هر دوره دچار آسیت می شوند، ضروریست. در سه هفته ی اول پرورش، سیستم استخوانی پرنده رشد می کند. اگر طی این هفته ها سرعت رشد پرنده تحت کنترل در آید، شاهد کاهش رخداد سندروم آسیت خواهیم بود. هر گونه محدودیت در رشد اولیه باید با احتیاط و طبق نظر کارشناسان اعمال شود. برای دستیابی به بهترین نتیجه هر گونه برنامه ی کنترل رشد ،مثل برنامه ی نوری و محدودیت دان، می بایست از 7 روزگی به بعد اعمال شود. در یک دوره ی پرورشی به سادگی می توان با تبدیل دان پلیت به دان مش مصرف دان و در نتیجه سرعت رشد را کاهش داد.

  1. برنامه روشنایی

بسیاری از پرورش دهندگان در مناطق مرتفع از برنامه های روشنایی برای کمک به کنترل سرعت رشد و جلوگیری از آسیت استفاده می کنند. برنامه ی نوری باید طوری تنظیم شود که ضمن کاهش سرعت رشد تاثیر منفی بر وزن نهایی نداشته باشد. شدت روشنایی مثل طول دوره روشنایی بر رشد و رفتار طبیعی جوجه تاثیر گذار است. طبق پیشنهادات کتب راهنمای پرورش شدت نور در هفته ی اول باید 30 الی 40 لوکس در نظر گرفته می شود و بعد از هفت روزگی به تدریج به 5 الی 10 لوکس کاهش یابد. طول زمان تاریکی بر حسب سن، وزن و وضعیت گله متفاوت است اما توصیه می شود که حداقل یک دوره ی تاریکی 4 ساعته به صورت ممتد در سالن اعمال شود تا سیستم قلبی، تنفسی و استخوانی گله به رشد کافی برسد. این کار به کاهش مرگ و میر ناشی از سندروم آسیت در پایان دوره کمک به سزایی خواهد کرد. برای اطلاعات بیشتر مقاله ی مرور کلی بر برنامه ی نوری سالن های پرورش مرغ گوشتی و اهمیت آن را از سایت مرغ نمونه مطالعه فرمایید.