کنترل رطوبت بستر سالن مرغداری

برای به دست آوردن بهترین نتایج در دوره ی پرورش مرغ گوشتی مدیریت بستر سالن مرغداری ضروری است. رطوبت بستر معیار مهمی برای ارزیابی شرایط سالن پرورشی است. بستر مرغداری مخلوطی از مواد دفعی پرنده، پر و مواد اولیه ی سلولزی است که در ابتدای دوره در سالن پخش شده بود. مهمترین ویژگی ماده ای که به عنوان بستر اولیه در نظر گرفته می شود می بایست قدرت جذب رطوبت آن ماده باشد.

کنترل رطوبت بستر بسیار مهم است. بستر مرطوب بار میکروبی بالایی دارد زیرا عوامل بیماری زا به راحتی در این شرایط رشد می کنند. آسپرژیلوزیس و کوکسیدیوز، دو بیماری مهم و زیان بار سالن های مرغداری هستند که مدیریت ضعیف بستر عامل مستعد کننده ی این بیماری ها است. علاوه بر این ضایعات کف پا و کبودی یا تاول سینه نیز در اثر رطوبت بالای بستر ایجاد می شود. بستر مرطوب توانایی جذب رطوبت را از دست می دهد و به عبارت دیگر از آب اشباع شده است. زمانی که پرندگان در چنین شرایط بدی پرورش می یابند، نمی توان انتظار وزن پایان دوره ی بالایی از آن ها داشت. با افزایش رطوبت بستر تبخیر آمونیاک افزایش می یابد با آسیب به مخاط پرنده زمینه را برای بروز بیماری های تنفسی فراهم می کند. بنابراین مدیریت بهینه ی بستر مرغداری برای به دست آوردن نتایج خوب در پایان دوره تاثیر به سزایی دارد.

رطوبت بستر در بهترین شرایط مدیریتی بین 20 الی 25 درصد است. اگر رطوبت بستر بیش از حد باشد، ذرات تشکیل دهنده بستر به هم می چسبند و به اصطلاح بستر کیکی را به وجود می آورند. بستری با این مشخصه را در زیر و اطراف آبخوری ها می توان یافت. برای پیشگیری از بدتر شدن این وضعیت باید بستر اطراف آبخوری ها به طور مدارم به هم زده شود و یا با بستر سایر نواحی سالن تعویض گردد. اگرچه رطوبت بالای بستر مشکلات زیادی به وجود می آورد اما رطوبت خیلی پایین بستر یا به عبارت دیگر خشک بودن بستر نیز مطلوب نیست. بستر خشک با ایجاد گرد و غبار در محیط، زمینه را برای بروز بیماری های تنفسی فراهم می کند.  با در دست گرفتن مقداری از بستر سالن و فشردن آن می توان به سادگی رطوبت بستر را ارزیابی کرد. اگر بعد از فشردن و رها کردن ذرات بستر همچنان به هم چسبیده بودند، رطوبت بستر بالاست. بستر گاها به شکلی است که فقط بخش سطحی آن مرطوب و چسبنده است ولی در قسمت های عمقی ممکن است خشک باشد. در این شرایط با می توان بستر را زیر و رو کرد و یا در صورت نیاز مقداری بستر تازه به سالن اضافه نمود.

بنابراین کیفیت بستر بر نتایج پایان دوره تاثیر به سزایی دارد. گروه پشتیبانی مرغ نمونه، در این مقاله سعی دارد به عوامل زمینه ساز افزایش رطوبت بستر بپردازد. با کنترل عوامل زیر می توانیم کیفیت بستر را کنترل کنیم:

جیره دان مصرفی:

عوامل تغذیه ای می تواند علت خیسی بستر باشد. افزایش مصرف آب پرنده به هر علتی که باشد باعث آبکی شدن مدفوع و خیسی بستر خواهد شد. میزان املاح آب به خصوص سدیم، پتاسیم و منیزیم مهم است. سطح بالای سدیم در آب و دان به صورت نمک باعث افزایش میزان مصرف آّب می شود. وجود پتاسیم بالاتر از حد استاندارد در دان که می تواند ناشی از وجود آن در موادی مثل کنجاله سویا، ملاس و غیره باشد، همانند سدیم با افزایش مصرف آب باعث خیسی بستر خواهد شد. هرچیزی که در تهیه ی دان استفاده شود ولی به خوبی در دستگاه گوارشی پرنده هضم و جذب نشود، در انتهای روده در اثر تخمیر میکروبی، باعث بروز اسهال خواهد شد. تغییر ناگهانی مواد اولیه و فرمول دان نیز می تواند در ایجاد اسهال موثر باشد. مصرف دارو های ضد میکروبی هم با تغییر فلور میکروبی روده و به هم زدن تعادل بین میکروارگانیزم ها مفید و مضر روده سبب بروز اسهال می شود.

بیماری ها:

عوامل بیماری زای مختلفی می تواند می تواند سلامت روده را بر هم زند و با ایجاد مدفوع آبکی باعث افت کیفیت بستر شود. از جمله مهمترین بیماری هایی که این وضعیت را ایجاد می کند بیماری انگلی کوکسیدیوز است. این بیماری با آسیب مستقیم به دیواره ی روده  باعث اسهال در گله می شود و به این ترتیب رطوبت بستر بیش از پیش افزایش پیدا می کند. انواع مایکوتوکسین ها نیز با ایجاد اسهال و آسیب به کلیه ها باعث افزایش دفع آب و به دنبال آن خیسی بستر خواهند شد. عوامل ویروسی و باکتریایی مختلف نیز می توانند با ایجاد سوء جذب مواد مغذی تأثیر نامطلوبی بر قوام مدفوع پرنده داشته باشند.

سیستم آبخوری:

بستر کیکی زیر و اطراف سیستم آبخوری نشان از وجود نشتی و مشکل در آن است. قبل از شروع دوره باید از سلامت سیستم آبخوری اطمینان حاصل کنید. در طول دوره ی پرورشی فشار آب و ارتفاع آبخوری ها را بر اساس سن پرنده تنظیم کنید. در روز های اول پرورش فشار آب را پایین نگه دارید و در اوج مصرف دان فشار را بالا ببرید تا جوجه ها دسترسی کافی به آب را داشته باشند. اگر فشار آب بیش از حد بالا باشد مکانیسم بسته شدن نیپل به خوبی عمل نکرده و آب مدام به بستر چکه می کند. برای تنظیم ارتفاع سیستم آبخوری نیپل به شیوه ی آب نوشیدن جوجه ها توجه کنید. در هفته ی اول پرورش هنگامی که جوجه آب می نوشد پشت جوجه با خط لوله ی آب باید زاویه 35 الی 45 تشکیل دهد. بعد از هفته ی اول ارتفاع خطوط آب باید افزایش یابد به طوری که پشت جوجه ها با خط لوله ی آب زاویه ی 75 تا 85 تشکیل دهد. در صورت عدم تنظیم درست ارتفاع آبخوری ها، جوجه ها زمان نوشیدن آب سر خود را کج می کنند و به این ترتیب آب بر روی بستر می ریزد. روزانه فنجان یا سینی های زیر آبخوری های نیپل را بررسی کنید:

اگر مطابق شکل آب در داخل فنجان جمع شده است، نشان می دهد که فشار آب داخل لوله ها بالاست و یا ارتفاع سیستم آبخوری پایین است. همچنین این حالت می تواند نشانگر وجود نشتی از نیپل باشد.

اگر مطابق شکل داخل فنجان ها کاملا خشک است فشار داخل لوله ها پایین است و ارتفاع آبخوری به قدری بالاست که جوجه ها به آن دسترسی ندارند. همچنین این حالت می تواند نشان از انسداد نیپل باشد.

اگر ارتفاع و فشار آب داخل آبخوری ها مناسب باشد، داخل فنجان ها مرطوب است و یا فقط چند قطره آب داخل آن ها دیده می شود.

توجه داشته باشید که فنجان یا سینی های زیر آبخوری های نیپل برای جمع آوری قطرات است نه برای جبران نشتی نیپل ها!

درجه حرارت هوا:

دما و رطوبت سالن تا حد زیادی بر میزان مصرف آب و به طبع آن بر کیفیت بستر تأثیر می گذارد. با افزایش دما جوجه ها آب بیشتری مصرف می کنند. با بررسی رفتار و توزیع جوجه ها در سالن می توان شرایط سالن مرغداری را از نظر دما و رطوبت ارزیابی کرد. در آب هوای گرم با روشن کردن فن های تهویه و ایجاد جریان هوا تا حدودی می توان آسایش پرنده را تامین کند. هر چه دمای محیط سالن مرغداری بالا باشد و جوجه ها احساس گرما کنند، آب بیشتری مصرف خواهند کرد. به جدول زیر توجه کنید:

به این ترتیب می توان دید که دما و آسایش پرنده بر میزان آن مصرفی تاثیر به سزایی دارد. افزایش مصرف آب باعث دفع مدفوع آبکی شده و رطوبت بستر را بالا می برد. به جدول زیر توجه کنید:

همان طور که مشاهده می کنید 25500 لیتر آب اضافی دریک گله ی 30 هزارتایی آب اضافی مصرف شده است. این یعنی هر روز از دوره ی پرورش یک لیوان آب به ازای هر متر مربع بستر رطوبت به بستر اضافه می شود. برای رفع این حجم از رطوبت اضافی بستر باید جریان هوای بالایی در سالن برقرار باشد.